Program własny zajęć logorytmicznych „ W naszym przedszkolu pełno muzyki jest” dla dzieci w wieku przedszkolnym

Już gotowy - zatwierdzony, w użyciu:)

„ W naszym przedszkolu pełno muzyki jest” 

Program  zajęć logorytmicznych

dla dzieci w wieku przedszkolnym

                                                                                                              AUTOR

 mgr Magda Zaremba

Biała Podlaska IX. 2013

Przedszkole Samorządowe Nr. 14 w Białej Podlaskiej

  

  

SPIS TREŚCI

WSTĘP

                                          

I.  ZAŁOŻENIA PROGRAMU

II. CELE PROGRAMU

III.METODY I FORMY REALIZACJI

IV ETAPY ZAJĘĆ LOGORYTMICZNYCH

V.  REALIZACJA PROGRAMU

VI. TREŚCI I STRUKTURA PROGRAMU

1.     Treści programowe, zadania i spodziewane efekty

2.     Propozycje modeli i rodzajów ćwiczeń

3.     Propozycje tematów zajęć logorytmicznych 

VII.  PROCEDURY OSIAGANIA CELÓW

VIII. EWALUACJA PROGRAMU ZAJĘĆ LOGORYTMICZNYCH

1.     Narzędzia ewaluacji programu

IX.    BIBLIOGRAFIA

X.   ZAŁĄCZNIKI

1.     Arkusz obserwacji dziecka

2.     Zestawy ćwiczeń logorytmicznych dostosowanych do różnego wieku dzieci

3.     Przykładowe scenariusze zajęć logorytmicznych

WSTĘP

Logorytmika – jest jedną z metod stosowanych w interdyscyplinarnej logopedii.

Jak sama nazwa logo- słowo, skrót od logopedii- nauki o kształtowaniu mowy w okresie jej rozwoju i doskonaleniu w późniejszym okresie, a także o usuwaniu różnego rodzaju wad i zaburzeń mowy ; i rytmika-  ( zwana również Eurytmią, lub metodą Dalcroze’a) jest to system edukacji muzycznej dzieci polegający na wyrażaniu muzyki ruchem.

Logorytmika jest znana w logopedii stosunkowo niedawno, gdyż dopiero od lat 60 XX wieku jako metoda wspomagająca profilaktykę prawidłowego rozwój mowy jak również terapię zaistniałych anomalii mowy. Metoda ta polega na uruchomieniu słuchu i ruchu w komunikacji językowej. Na bazie ćwiczeń muzyczno- ruchowych stosuje się ćwiczenia słowno –ruchowe których głównym  składnikiem jest rytm. Naturalny, swobodny ruch, który jest tuż obok muzyki podstawowym motywem ćwiczeń, umożliwia realizacje zajęć rytmicznych grupą dzieci o różnym stopniu rozwoju językowego, intelektualnego, społecznego, ruchowego i muzycznego.

Logorytmika w dużej mierze opiera się na założeniach rytmiki Emila Jaques-Dalcroze’a (1865-1950), który twierdził, że dążenie do zharmonizowania pracy mózgu 

i ciała przede wszystkim w ruchu ma ogromną wartość terapeutyczną. Głównym założeniem metody rytmiki jest więc ścisły związek ruchu z muzyką.

Kontynuatorem tej idei pedagogiczno-wychowawczej był Carl Orff (1895-1982), który za podstawę swej koncepcji obrał syntezę słowa, muzyki i ruchu. 

Zajęcia ruchowe zaproponowane przez niego są ściśle związane z  tak zwanym rytmizowanym mówieniem, śpiewem oraz grą na odpowiednio skompletowanym instrumentarium ( instrumentarium Carla Orfa ). 

Logorytmika poprawia ogólną kondycję fizyczno –psychiczną dziecka, wyzwala aktywność ruchową która budzi zaciekawienie, umożliwia odreagowanie napięć i negatywnych emocji, oraz wywołuje uśmiech.

Główne formy aktywności takie jak ruch, muzyka i mowa realizowane są w formie zabawy podczas ćwiczeń logorytmicznych.[1]

Muzyka jest bardzo ważnym czynnikiem który wpływa na rozwój dziecka, gdyż pobudza analizator słuchowy w zakresie słuchu akustycznego, muzycznego, a także koncentrację uwagi, pamięć muzyczną oraz pozamuzyczną. Podczas zajęć logorytmicznych dziecko uczy się w sposób naturalny i intuicyjny spostrzegać elementy muzyczne w tym:

• Melodykę
• Rytmikę
• Dynamikę
• Agogikę
• Artykulację
• Harmonikę
• Kolorystykę
• Frazowanie

Ma to wpływ na tworzenie wrażliwych odbiorców muzyki. Przeżycia związane z percepcją muzyki mają niezwykle ważny wpływ na rozwój zarówno estetyczny jak i emocjonalny, oraz moralny.

Ruch jest naturalną potrzebą każdego człowieka, zwłaszcza dziecka. Towarzyszy małemu człowiekowi podczas zabaw, często jest wyznacznikiem jego rozwoju i katalizatorem tegoż procesu. Ruch przy muzyce wpływa korzystnie nie tylko na rozwijanie dyspozycji muzycznych, ale także na rozwój ogólny dziecka.  Muzyka ze swoim rytmem  w szczególny sposób wywołuje nieodpartą często potrzebę ruchu.

W miarę dojrzewania dziecka, rozwoju i doskonalenia jego zdolności i umiejętności poznawczych zaczyna się pojawiać samodzielność stosowania w komunikowaniu się systemu sygnałów niewerbalnych, takich jak rozpoznawanie uczuć i przeżyć drugiego człowieka na bazie obserwacji ruchów jego ciała, mimiki, gestów, spojrzenia.

W aktywizacji procesów mowy znaczącą rolę odgrywają ćwiczenia oddechowe, słuchowe, a także wspomagające mięśnie narządów mowy.

Podczas zajęć muzyczno- ruchowych kształtując ruchy całego ciała ( makro - ruchy ) wpływamy pośrednio na usprawnienie aparatu artykulacyjnego- narządów mowy ( mikro - ruchy).[2]

Ćwiczenia logarytmiczne są idealnym połączeniem ruchów ciała z ćwiczeniem wymowy wspieranym muzyką, są ważnym elementem kierującym aktywnością ruchową, estetyczną i społeczna dziecka. Należy pamiętać, iż właśnie podczas rozwoju ruchowego postępuje u młodego człowieka wyjątkowo szybki rozwój sfery poznawczej, a także rozwijają się różne formy kontaktów społecznych.

Ćwiczenia logorytmiczne podzielić można na kilka grup:

• Ćwiczenia usprawniające motorykę
• Ćwiczenia hamująco – pobudzające
• Ćwiczenia słowno- muzyczne

Ćwiczenia usprawniające motorykę

Niewielka sprawność ruchowa dzieci przejawia się w zaburzeniach orientacji przestrzennej, napięcia neuromięśniowego i w zaburzeniach koordynacji ruchów. Ćwiczenia ruchowe przy muzyce przyczyniają się do lepszej regulacji napięcia mięśniowego, a w zależności od rodzaju muzyki dobranej do zestawu ćwiczeń, może ona pomóc zmniejszyć napięcie psychiczne, bądź także pobudzić dziecko do spontanicznego bądź zorganizowanego rytmem ruchu. Podczas takich ćwiczeń kształtowana jest nie tylko orientacja w przestrzeni i poczucie kierunku w odniesieniu do własnej osoby, ale również dziecko opanowuje umiejętność panowania nad własnym ciałem - efektywnego gospodarowanie siłą i napięciem mięśni. Wyjątkowo ważnym celem ćwiczeń usprawniających motorykę jest wykształcenie u dzieci wrażliwości słuchowej. Aby osiągnąć ten cel należy odpowiednio dobierać muzykę do podkreślenia najważniejszych elementów ruchowych danego ćwiczenia, jego specyfikę oraz dynamikę ruchu. Zabawy usprawniające motorykę przyczyniają się także do rozwijania pamięci, szybkiej reakcji na sygnały i spostrzegawczości. 

Ćwiczenia hamująco – pobudzające

Pozwalają na wykształcenie umiejętności do szybkiego reagowania na sygnały muzyczne, optyczne i słowne. Świadome i celowe kierowanie reakcjami ruchowymi jest podstawowym elementem tych ćwiczeń, powoduje stałą gotowość psychiczną i ruchową do wykonywania poleceń. Pamięć kształtowana jest poprzez konieczność zapamiętania różnych sygnałów, które mają pobudzać lub hamować reakcję ruchową dziecka.

Powiązanie tych ćwiczeń z muzyką pobudza aktywność dziecka i rozwija jego percepcję słuchową.

Ćwiczenia słowno- muzyczne

Ćwiczenia te można realizować na wielu poziomach, ich efektem jest pobudzenie dziecka do aktywizowania aparatu mowy. Akompaniament naturalny i perkusyjny który zaznacza rytm słów, podkreśla metrum i pełni funkcję ilustracyjną jest najlepszym sposobem mobilizacji dziecka.

Bardzo istotnym elementem w metodyce ćwiczeń słowno- muzycznych jest stopniowanie trudności. Jest ono możliwe poprzez wykorzystanie rytmizacji mowy, tekstów o zróżnicowanej długości – od sylab, poprzez jeden wyraz, grupy wyrazów, zdania proste i złożone aż do wyliczanek. W tego typu ćwiczeniach bardzo istotna jest rytmizacja tekstów zgodnie z zasadami akcentowania – przez to dziecko może ćwiczyć dykcję.

W ćwiczeniach logorytmicznych wykorzystuje się również elementy muzyczne o charakterze ekspresyjnym jakie jak zmienne tempo i dynamika. W tego typu ćwiczeniach śpiew pełni funkcję terapeutyczną u dzieci jąkających się, z wadami wymowy i mową zaburzoną.

Dzięki wydłużonej fonacji sylab podczas śpiewu możliwe jest dokładniejsze ukształtowanie samogłosek, poprawę efektywności fonacji w tym wydłużenie wydechu, uaktywnienie pracy przepony i wzmocnienie narządu głosowego. Treść piosenek wykorzystywanych podczas zajęć logorytmicznych  rozwija wyobraźnię, pobudza ciekawość świata, kształtuje zainteresowania dziecka, wzbogaca słownictwo. Natomiast piosenki z trafnie dobranym tekstem ortofonicznym poprzez ćwiczenia artykulacyjne korzystnie wpływają na poprawę efektywności  i precyzji wymowy.

Tak zwana piosenka ortofoniczna stanowi znakomity materiał będący podbudową do wdrażania dziecka do ćwiczeń dykcyjnych kształtujących prawidłową wymowę głosek, wyrazów i zdań. Ponieważ tekst słowny w takowych piosenkach stanowi trudność artykulacyjną,  muszą mieć one łatwy, melodyjny tekst muzyczny. Śpiew w połączeniu z ruchem dużych grup mięśniowych ułatwia przenikanie bodźców i rozbudzanie aktywności wszystkich mięśni narządów mowy.

Reasumując można określić główne  cele logorytmiki :

1. Usprawnienie oddechu
2. Wykształcenie prawidłowej fonacji i artykulacji
3. Usprawnienie narządów mowy
4. Kształcenie słuchu fonematycznego
5. Kształcenie pamięci muzycznej
6. Kształcenie koncentracji uwagi
7. Kształcenie poczucia rytmu, tempa oraz metrum
8. Kształcenie szybkiej orientacji w czasie i przestrzeni poprzez reakcję ruchową na sygnały słowne, dźwięk, ciszę
9. Kształcenie umiejętności percypowania i odtwarzania ruchem tempa, rytmu, akcentacji i ekspresji w muzyce i wypowiedzi słownej
10. Usprawnienie tzw. dużej motoryki w tym rozwijanie umiejętności sprawnego wykonywania ruchu
11. Rozwój intelektualny
12. Kształcenie takich cech charakteru jak zdyscyplinowanie, porządek, aktywność i poczucie odpowiedzialności
13. Rozwój społeczny w tym rozwijanie umiejętności współdziałania w grupie

Ćwiczenia ruchowe

Deficyt sprawności ruchowej u dzieci może obejmować różne sfery motoryki. Przejawia się on w zaburzeniach różnych rodzajów koordynacji, orientacji przestrzennej, kierunkowej i czasowej oraz napięcia neuromięśniowego.

Ruch wykonywany przy muzyce wykorzystywany jest dla celów kinezyterapeutycznych. Usprawnienie dzieci, u których występują zaburzenia ruchowe łącznie z zaburzeniem mowy jest wiodącym zadaniem logorytmiki. 

Muzyka towarzysząca ćwiczeniom organizuje ruch w czasie, a swoją dynamiką reguluje napięcie mięśniowe. Charakter muzyki wyznacza rodzaj ekspresji ruchowej. Ponadto może wyciszać nadmierne napięcie psychiczne, 

a w sytuacji odwrotnej – aktywizować dziecko do spontanicznego lub zorganizowanego rytmem ruchu. 

Podczas ćwiczeń ruchowych poza kształtowaniem orientacji przestrzennej 

i poczucie kierunku w odniesieniu do własnej osoby (pamięci ruchowej) wyrabiamy także umiejętność gospodarowania siłą i napięciem mięśni oraz koordynację wzrokowo- ruchową. Poza tym ruch przy muzyce stanowi doskonałe ćwiczenie słuchowo- ruchowe. Warunkiem prawidłowego funkcjonowania koordynacji słuchowo- ruchowej jest gotowość do percepcji zróżnicowanych bodźców muzycznych. Nadrzędnym zaś celem ćwiczeń słuchowo- ruchowych jest takie wykształcenie u dzieci wrażliwości słuchowej, która pozwala na odbiór poprawnego wzorca np. podawanego przez logopedę, a także wykształcenie umiejętności dokonywania samokontroli słuchowej koniecznej w czasie mówienia.

Większość ćwiczeń słuchowo-ruchowych organizuje muzyka, jest ona nieodłącznym ich elementem. „Akompaniament muzyczny jest czynnikiem organizującym przebieg ruchu w czasie, sprzyja więc rytmizacji ruchów. Właściwie dobrana muzyka jest więc warunkiem prawidłowego przebiegu ruchu. Powinna ona podkreślać swym charakterem najistotniejsze elementy ruchowe ćwiczenia, jego specyfikę, a także dynamikę ruchu.” 

Jako czynnik pobudzający do ćwiczeń można również wykorzystać tekst (np. rytmizowane wiersze, piosenki), który przejmuje wtedy funkcje muzyki.

Wiodące znaczenie dla terapii logopedycznej mają ćwiczenia ruchowe 

w połączeniu z piosenką, gdyż poza kształceniem funkcji psycho-ruchowych kształcą wydolność aparatu głosotwórczego, regulują oddech, usprawniają aparat artykulacyjny. 

Ćwiczenia rytmiczno-ruchowe

Zabawy i ćwiczenia rytmiczno-ruchowe przy muzyce oprócz zaspakajania naturalnej potrzeby ruchu, wyrabiają równocześnie wiele dyspozycji psychofizycznych, tj. spostrzegawczość, pamięć, uwagę, szybką reakcję na sygnały. Aktywizując umysł rozwijają koordynację ruchów, mobilizują do działania, kształcą umiejętność samoopanowania. 

Ćwiczenia rytmiczne są systemem dobranych ruchów wykonywanych ściśle 

z muzyką. W rytmice muzyka odgrywa rolę przewodnią, nadając kierunek ruchom. Występuje tu współdziałanie muzyki, woli i uczucia. 

Ćwiczenia rytmiczne to ważna grupa ćwiczeń logorytmicznych kształcących poczucie rytmu. Prawidłowo wykonane przez dziecko ćwiczenie rytmiczne jest wynikiem prawidłowo rozwijającej się koordynacji słuchowo- ruchowej. Dzieci mające problemy percepcyjne lub ruchowe nie potrafią precyzyjnie odtworzyć podanego rytmu. U dzieci z zaburzeniami mowy często mamy do czynienia 

z zakłóconą rytmiką wypowiedzi. Ćwiczenia rytmiczne realizowane przy muzyce uwrażliwiają dzieci na zróżnicowane struktury czasowe przebiegów rytmicznych muzyki i zwiększają wydolność rytmiczno-ruchową aparatu mięśniowo-ruchowego dziecka. Tym samym usprawniają aparat ruchowy mowy.

Rytmizowana mowa w formie ćwiczeń logorytmicznych ćwiczy pamięć ogólną 

i muzyczną, aparat mowy, poczucie rytmu, poczucie metrum, tempa i dynamiki.

I. ZAŁOŻENIA PROGRAMU

       Autorski program grupowych zajęć logorytmicznych  „ W naszym przedszkolu pełno muzyki jest”  skierowany jest do dzieci w wieku przedszkolnym. Zajęcia prowadzone są w formie zabaw z elementami ćwiczeń logopedycznych, rytmicznych i muzyczno-ruchowych, których celem jest umuzykalnienie, rozbudzanie aktywności słownej dzieci, profilaktyka logopedyczna przejawiająca się w rozwijaniu sprawności aparatu artykulacyjnego i oddechowego,  rozwijanie umiejętności poprawnego i twórczego opanowania języka, oraz ogólno pojęty rozwój społeczny, emocjonalny, intelektualny i podnoszenie sprawności fizycznej.

           

Zabawy i ćwiczenia prezentowane w tym programie mogą być wykorzystywane przez nauczycieli wychowania przedszkolnego w codziennych zajęciach wychowawczo- dydaktycznych

       

II. CELE PROGRAMU

CEL NADRZĘDNY

         Nadrzędnym celem programu jest zapobieganie powstawaniu zaburzeń mowy dziecka oraz stymulowanie jego rozwoju w taki sposób, by dziecko potrafiło prawidłowo porozumiewać się z otoczeniem.

CELE OGÓLNE:

- Profilaktyka logopedyczna

- Pobudzanie rozwoju mowy

- Rozwijanie sprawności aparatu artykulacyjnego

- Usprawnianie motoryki dużej i małej

- Rozwijanie prawności ruchowej i orientacji czaso-przestrzennej

- Rozbudzenie i rozwijanie wrażliwości estetycznej poprzez ekspresję słowną i muzyczno –ruchową 

- Umożliwianie dziecku ekspresji spostrzeżeń, przeżyć, uczuć w różnych formach działalności, z zastosowaniem werbalnych i niewerbalnych środków wyrazu

- Identyfikowanie i nazywanie różnych stanów emocjonalnych

- Uczenie sposobów radzenia sobie z własnymi emocjami, właściwego reagowania na przejawy emocji innych oraz kontrolowania własnych zachowań

- Odkrywanie znaczenia komunikowania się w sposób pozawerbalny

- Pobudzanie rozwoju intelektualnego

CELE SZCZEGÓŁOWE:

- Rozwijanie umiejętności prawidłowej fonacji, artykulacji i gospodarowania oddechem

- Usprawnianie narządów artykulacyjnych

- Kształcenie słuchu fonematycznego i muzycznego w tym rytmicznego

- Kształtowanie mowy i komunikacji niewerbalnej polegające na umiejętności wyrażania swoich potrzeb, emocji

- Pobudzanie rozwoju intelektualnego

- Kształcenie pamięci w tym pamięci muzycznej

- Kształcenie poczucia rytmu, tempa, akcentacji oraz metrum w muzyce i wypowiedzi słownej

- Usprawnienie tzw. dużej motoryki w tym rozwijanie umiejętności sprawnego i celowego wykonywania ruchu

- Rozwijanie procesów poznawczych , kształcenie szybkiej orientacji czasoprzestrzennej, koncentracji uwagi, stymulowanie do sprawniejszego myślenia  poprzez reakcję ruchową na sygnały słowne, dźwięk, ciszę

- Przeżywanie złożonych efektów muzycznych, ruchowych i wynikających z mowy, uzyskanych przez działania grupowe

- Kształcenie takich cech charakteru jak zdyscyplinowanie, porządek, aktywność i poczucie odpowiedzialności

- Rozwój społeczny w tym rozwijanie umiejętności współdziałania w grupie

- Rozwijanie poczucia własnej odrębności w indywidualnych i zbiorowych swobodnych interpretacjach ruchowych muzyki podczas zabaw z rekwizytami, w czasie improwizacji tanecznych, muzycznych i z zastosowaniem mowy

- Budowanie u dziecka świadomości własnej osoby i akceptacji samego siebie poprzez reakcje innych i własną aktywność

- Kształtowanie transferu muzyka- taniec- ruch

- Rozwijanie wyobraźni pobudzonej pozytywnymi emocjami

- Rozwijanie dyspozycji twórczych dziecka do kształtowania jego ekspresji i twórczej postawy

- Zaspokojenie naturalnej potrzeby dziecka : działania, ekspresji i samorealizacji

- Relaksacja

- Propagowanie postaw prospołecznych ,prozdrowotnych, aktywne spędzanie czasu wolnego

III. METODY I FORMY REALIZACJI

Metody Pracy:

·         metody aktywności ruchowej

·         słowne : pogadanka, rozmowa

·         zabawowe

·         aktywizujące

·         naśladowcze

·         zabawowo- naśladowcze

·         bezpośredniej celowości ruchu

·         ruchowej ekspresji twórczej Rudolfa Labana

·         Karla Orfa – oparta na schemacie „ metoda- słowo- ruch”

·         problemowe

·         aktywne ( uzyskiwanie oczekiwanego dźwięku metodą przekształcania innego dźwięku )

·         metody uzyskiwania dźwięku drogą usprawniania narządów artykulacyjnych ( ćwiczenia logopedyczne - oddechowe, artykulacyjne i fonacyjne)

·         Metoda werbotonalna

·         Elementy metody symultaniczno sekwencyjnej Jagody Cieszyńskiej

·         Elementy

Formy pracy:

·         Indywidualna

·         Zespołowa

·         Grupowa

      Łącząc powyższe metody  i formy pracy można wszechstronnie rozwijać oraz korygować i usprawniać zaburzone funkcje językowe, ruchowe, emocjonalne, intelektualne i społeczne. Dziecko za pomocą tych metod, poprzez główną formę aktywności jaką jest zabawa, zdobywa nowe wiadomości, umiejętności, uczy się współdziałania i współżycia w grupie rówieśników.

IV. REALIZACJA PROGRAMU

            Program realizowany będzie podczas pobytu dziecka w przedszkolu. Zajęcia mogą być wdrożone jako zajęcia dodatkowe, oraz jako środek w realizacji podstawy programowej. Obejmie dzieci od 3  do 6 roku życia . Realizowane treści, metody, formy i czas zajęć należy dopasować do wieku, poziomu wiedzy i umiejętności dzieci, pomocnym w tym względzie ma być arkusz obserwacji dziecka i diagnoza logopedyczna.

 Zajęcia będą odbywały się raz w tygodniu w sali przedszkolnej grupy objętej programem, bądź w ogrodzie przedszkolnym przy warunkach atmosferycznych sprzyjających zabawie na świeżym powietrzu.

Do realizacji zajęć logorytmicznych wykorzystywane będą różnorodne pomoce dydaktyczne. Najważniejszym wyposażeniem jest odtwarzacz płyt CD wraz z nagraniami muzycznymi, rytmicznymi. Niezbędne są również instrumenty perkusyjne ( najlepiej instrumentarium Orfa) Opcjonalnie wykorzystywać można pianino, klarnet, flet prosty tudzież inne instrumenty muzyczne- zgodnie z umiejętnościami nauczyciela i wyposażeniem przedszkola.

Przydatne będą przyrządy do ćwiczeń gimnastycznych- min. woreczki z grochem, koła, szarfy, „kamienie” i inne.

Większość pomocy dydaktycznych nauczyciel dobiera według własnych potrzeb i swej pomysłowości np. przedmioty  i przyrządy wykonane z przedmiotów pochodzących z recyklingu- makulatura, opakowania po jogurtach, serkach, pudełka, metalowe puszki etc.

Podczas przygotowywania pomocy dydaktycznych niezbędne będą materiały papiernicze pochodzące z zasobów grupy w której odbywały będą się zajęcia, często przydadzą się też takie pomoce dekoratorskie jak balony, serpentyny etc.

Podczas projektowania i planowania zajęć warto też wykorzystać jako inspiracje porę roku i dary natury jako pomoce naukowe- liście, kasztany, żołędzie, kwiaty, kamienie, patyki,  muszelki, ziarna zbóż, nasiona, owoce, bądź warzywa etc. 

V. TREŚCI I STRUKTURA PROGRAMU

1. DIAGNOZA LOGOPEDYCZNA I OBSERWACJA DZIECKA

            Aby jak najlepiej dobrać zestaw zabaw i ćwiczeń logorytmicznych niezbędne jest wykonanie diagnozy logopedycznej określającej poziom rozwoju mowy i sprawności aparatu artykulacyjnego każdego dziecka. Niezbędne jest też uzupełnienie arkusza obserwacji dziecka w celu określenia poziomu jego rozwoju fizycznego, intelektualnego i emocjonalnego.

             

            Diagnoza dzieci  będzie oparta o w oparciu o „Kwestionariusz badania mowy  dla dzieci młodszych  ( od 2 lat) ” Grażyny Billewicz i Brygidy Zioło, a także arkusz obserwacji dziecka 3 letniego. W przypadku dzieci starszych diagnozę logopedyczną przeprowadzić należy za pomocą kwestionariusza zawartego w „ Minimum logopedycznym nauczyciela przedszkola” Genowefy Demel, oraz odpowiednio do wieku uzupełnić arkusz obserwacji dziecka 4,5,6 letniego.

VI. TREŚCI I STRUKTURA PROGRAMU

1.      Treści programowe, zadania i spodziewane efekty

Treści programowe	Zadania	Spodziewanie efekty
„JESTEM ” - sprawność narządów artykulacyjnych i fonacyjnych	1. Ćwiczenia oddechowe i fonacyjne- elementy emisji głosu	-zachowuje właściwą postawę przy fonacji ( ustawienie głowy, kręgosłupa, nóg) - właściwie gospodaruje oddechem - oddycha torem brzusznym - różnicuje fazy oddychania (wdech, wydech) - wydłuża fazę wydechową - ekonomicznie zużywa powietrze w czasie fonacji
	2. Ćwiczenia aparatu artykulacyjnego: języka, warg, podniebienia miękkiego, mięśni żuchwy	- wykonuje ćwiczenia języka, warg, podniebienia i żuchwy - świadomie kieruje ruchami narządów artykulacyjnych - pracuje nad uwrażliwieniem miejsc i świadomością ruchów w jamie ustnej - opanowuje koordynację ruchową aparatu artykulacyjnego - umie prawidłowo odgryzać, żuć i połykać
„MÓWIĘ” - bogaty słownik czynny i bierny	1. Ćwiczenia ortofoniczne i dźwiękonaśladowcze	- potrafi naśladować dźwięki otaczającego świata (odgłosy zwierząt, sprzętów domowych, pojazdów, odgłosy natury) - naśladuje głosem czynności organizmu ludzkiego (chuchanie, dmuchanie, pukanie, śmiech)
	2. Ćwiczenia głosek w izolacji	- różnicuje głoski o podobnym brzmieniu - potrafi prawidłowo ułożyć narządy artykulacyjne do fonacji poszczególnych głosek - prawidłowo wybrzmiewa głoskę w izolacji
	3. Ćwiczenia głosek w sylabach i logotomach	- prawidłowo realizuje głoski w sylabach i logotomach - układa sylaby i logotomy z utrwalaną głoską
	4. Ćwiczenia głosek w wyrazach dwusylabowych jednakowych	- prawidłowo wymawia wyrazy dwusylabowe jednakowe
	5. Ćwiczenia głosek w wyrazach dwusylabowych niejednakowych	- prawidłowo wymawia wyrazy dwusylabowe niejednakowe
	6. Ćwiczenia głosek w wyrazach jednosylabowych	- prawidłowo wymawia wyrazy jednosylabowe
	7. Ćwiczenia głosek w wyrazach trzysylabowych	- prawidłowo wymawia wyrazy trzysylabowe
	8. Ćwiczenia głosek w wyrazach z połączeniami spółgłoskowymi	- prawidłowo wymawia wyrazy z połączeniami spółgłoskowymi
„SŁYSZĘ” - sprawność percepcji słuchowej i pamięci muzycznej	1. Ćwiczenia uwrażliwiające na rytm zawarty w słowach, wypowiedzeniach, zdaniach	- prawidłowo wystukuje prosty rytm - mówi rytmicznie wyrazy i zdania - rytmizuje wypowiedź - śpiewa proste piosenki i recytuje wierszyki - realizuje ruchowo rytmy muzyczne
„POTRAFIĘ” - sprawność motoryki dużej i małej	1. Ćwiczenia inhibicyjno – incytacyjne	- różnicuje pojęcia wolno i szybko - reaguje na wcześniej ustalony sygnał
	2. Ćwiczenia metrorytmiczne i bardzo proste polirytmiczne	- rozpoznaje i odtwarza metrum: krokami, taktowaniem, ruchami całego ciała, na instrumentach, gestami - wykonuje krótsze i dłuższe tematy rytmiczne
	3. Ćwiczenia sprawności ruchowej i koordynacji wzrokowo – ruchowej (motoryki dużej i małej)	-wykonuje proste ćwiczenia fizyczne: marsz, bieg, podskok, przysiad, skok na dwóch nogach, czworakowanie, wspięcie na palce ( 3,4 latki) skoki na jednej nodze ( 5,6 latki) - ma wyczucie ciężaru własnego ciała - rozwija płynność ruchów i koordynację ruchową
„ OTO JA”- znajomość własnego ciała	1. Ćwiczenia orientacji w zakresie schematu własnego ciała	- wie, gdzie ma brzuch, plecy i potrafi położyć się na nich - wie, gdzie ma palce u nóg, piętę i potrafi na nich chodzić - potrafi wskazywać części ciała zgodnie z tekstem piosenki, wierszyka, wyliczanki, rymowanki
„WIEM GDZIE” - orientacja w przestrzeni z punktu widzenia własnej osoby	1. Ćwiczenia w rozumieniu orientacji przestrzennej i czasoprzestrzennej	- potrafi stanąć w kole (3,4 latki) - potrafi stanąć w rzędzie (5,6 latki) - potrafi stanąć w szeregu(5,6 latki) - rozumie i potrafi wykonać polecenie: „do góry”, „w dół”, „w bok”( 3,4, 5 latki) „w prawo”,” w lewo” (6 latki) - rozumie i potrafi wykonać polecenie: „do przodu”, „do tyłu”(,3,4,5 latki) „w prawo”,” w lewo „(6 latki), -reaguje odpowiednim ruchem na wcześniej ustalony sygnał słowny, dźwiękowy i wizualny
„MYŚLĘ I TWORZĘ” – inwencja twórcza	1. Ćwiczenia rozwijające wyobraźnię twórczą	- porusza się przy muzyce - odtwarza i tworzy muzykę ( melodia, prosta piosenka) -wykonuje akompaniament naturalny - gra na instrumentach perkusyjnych
„CZUJĘ” – emocje i zachowania społeczne	1. Ćwiczenia rozwijające zdolność rozpoznawania i przedstawiania prostych emocji	- potrafi wykonać minę wesołą, smutną, groźną i przestraszoną
	2. Ćwiczenie zachowań akceptowanych społecznie	- samodzielnie i spontanicznie nawiązuje kontakty z innymi dziećmi - zna swoje imię, imiona pań i dzieci z grupy, posługuje się nimi - szuka kontaktu z nauczycielkami - przestrzega norm i zasad grupy - zachowuje się adekwatnie do sytuacji podczas zajęć

2.      Propozycje modeli i rodzajów ćwiczeń

·         Ćwiczenia wspomagające rozwój mowy

1.      Ćwiczenia artykulacyjne:  

-ćwiczenia języka, ćwiczenia warg, ćwiczenia podniebienia miękkiego, ćwiczenia ruchów dolnej szczęki

- zabawy językowe i dźwiękonaśladowcze

2.      Ćwiczenia oddechowe:

- połączone z dmuchaniem, chuchaniem i odgłosami ludzkiego ciała

- ćwiczenia oddechu przeponowo – brzusznego w czasie słuchani muzyki relaksacyjnej

- połączone z ruchami rąk, nóg i tułowia

- ćwiczenia z zastosowaniem rekwizytów

- liczenie na wydechu i inne

3.      Ćwiczenia fonacyjne, emisyjne, intonacyjne

- połączone z wytwarzaniem dźwięku

- przyjmowanie prawidłowej postawy podczas fonacji

- intonacja wypowiadanych i wyśpiewywanych głosek, sylab, wyrazów, zdań , rymowanek, wierszyków i piosenek

- frazowanie śpiewanego i mówionego tekstu wokalnego

·         Ćwiczenia rytmizujące: 

Rytmika łączy muzykę z ruchem i ekspresją wokalną. Są więc to ćwiczenia rozwijające dyspozycje słuchowe, wykorzystujące w tym celu struktury rytmiczne.

- Odtwarzane rytmu poprzez ruch swobodny, planowany, układy ruchowe i przestrzenne

- Improwizacje wokalne na dowolne tematy i do krótkich utworów literackich, rymowanek, własnej twórczości słownej dziecka

- Powtarzanie głosem motywów melodycznych

-  Ruch przy muzyce i akompaniamencie naturalnym, oraz perkusyjnym

·         Ćwiczenia słuchowe:

- rozpoznawanie dźwięków otoczenia wydawanych przez różne przedmioty , zwierzęta , instrumenty

- rozpoznawanie źródeł dźwięków, natężenia, wysokości, barwy

- ćwiczenia dźwiękonaśladowcze

- powtarzanie rymów, rytmu

- wyodrębnianie głosek, różnicowanie wyrazów, np. jedną głoską, w nagłosie itd.,

- rozróżnianie mowy prawidłowej od nieprawidłowej

·         Zabawy muzyczno – ruchowe, zabawy z rekwizytami

·         Ćwiczenia usprawniające dużą i małą motorykę (między innymi logogesty oraz gesty Makaton z elementami metody werbotonalnej)

·         Żywe historyjki- prezentowanie historyjek głosem, ruchem, mimiką

·         Ćwiczenia usprawniające dużą i małą motorykę (między innymi logogesty oraz gesty Makaton)

- ćwiczenia sprawności ruchowej, orientacji w zakresie schematu własnego ciała, orientacji przestrzennej. celowości ruchów ciała, koordynacji wzrokowo- ruchowej i słuchowo- ruchowej, gibkości ciała i wyczucia jego ciężaru 

Ćwiczenia te będą  wykonywane w powiązaniu z ćwiczeniami z zakresu ćwiczeń logopedycznych, rytmicznych i muzycznych

                     

·         Śpiew

·         Odtwarzanie i tworzenie muzyki, w tym gra na instrumentach perkusyjnych i tworzenie akompaniamenty naturalnego

3.      Propozycje tematów zajęć logorytmicznych 

1. Poznajmy się

2. Zabawy przy muzyce i pląsy

3. Taniec jesiennych liści na wietrze

4. W naszej sali pełno muzyki jest

5. Żywe historyjki

6. Cztery pory roku

7. Pada , pada, deszczyk pada

8. Indiańskim krokiem

9. Śniegiem przedszkole zasypane

10. Barwy

11.Wiosna w ogrodzie

12. Przylot ptaków

13. Co słychać na łące

14. zabawy w lesie

15. Ślimak

16. Roboty i Gumoludki

17. W Bajkolandii

VII.  PROCEDURY OSIAGANIA CELÓW

W pracy z małym dzieckiem podstawową działalnością jest zabawa. Przedszkolak poprzez zabawę w sposób naturalny, poznaje otaczającą go rzeczywistość,  uczy się i rozwija. Z tego powodu  ćwiczenia przeprowadzane podczas zajęć logorytmicznych muszą planowane, organizowane i przeprowadzane w formie zabaw. Dla uzyskania jak najlepszych efektów działań  należy dzieci motywować do podejmowania kolejnych zadań poprzez zastosowanie ciekawych pomocy dydaktycznych, rekwizytów, stosowanie zachęty oraz wzmocnień pozytywnych w postaci  wspólnych oklasków i okrzyków rozładowujących napięcie emocjonalne i fizyczne.

Podczas przeprowadzania zajęć zgodnie w programem logarytmicznym należy zaplanować kolejno następujące etapy działań :

• zabawy ułatwiające integrację grupy
• zabawy pozwalające poznać swoje ciało
• zabawy wykorzystujące dramę
• opowieści ruchowe

Stosownie różnorodnych metod pracy, zwłaszcza aktywności ruchowo – muzycznej spowoduje podniesienie poziomu zaangażowania dziecka w wykonywanie kolejnych zadań, pobudzi jego ciekawość i motywację. Podczas konstruowania zajęć logorytmicznych należy :

- inspirować dzieci utworami muzycznymi, literackimi. 

- wykorzystywać środki audiowizualne w celu lepszego kierowania uwagą dzieci

- przygotowywać ciekawe zabawy, ćwiczenia, rekwizyty stosownie do zamierzonych celów i efektów

- zachęcać i motywować do udziału w zajęciach

Należy stosować następujące etapy zajęć logorytmicznych :

- Powitanie

- Gimnastyka artykulatorów

- Ćwiczenia oddechowe

- Zabawy z rekwizytami

- Pożegnanie

VIII.   EWALUACJA PROGRAMU ZAJĘĆ LOGORYTMICZNYCH

Aby przeprowadzić ewaluację programu zaleć logorytmicznych należy sprawdzić poziom umiejętności komunikacyjnych dziecka w grupie przedszkolnej. W tym celu trzeba przeprowadzić obserwację dziecka podczas zajęć logorytmicznych, a także podczas samorzutnych zabaw przedszkolnych. Należy również sprawdzać poziom nabytych umiejętności, stopień poszerzenia wiadomości, poziom komunikacji i zachowanie w relacjach z innymi dziećmi oraz z dorosłymi. Bardzo ważne informacje mogą przekazać rodzice. Ich wiedza na temat stopnia rozwoju komunikacji werbalnej i niewerbalnej będzie znakomitym dopełnieniem analizy przebiegu procesu terapeutycznego. W tym celu należy wystosować pod koniec roku szkolnego ankietę dla rodziców.

Aby zbadać rozwój mowy i poziom usprawnienia narządów artykulacyjnych, należy przeprowadzić powtórną diagnozę logopedyczną.

1. Narzędzia ewaluacji programu:

• Arkusz obserwacji dziecka 3,4,5,6 letniego ( w zależności od wieku dziecka)
•  „Kwestionariusz badania mowy  dla dzieci młodszych  ( od 2 lat)” Grażyny Billewicz i Brygidy Zioło
•  „Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola” Genowefy Demel

IX.    BIBLIOGRAFIA

1. Chmielewska E., Zabawy logopedyczne i nie tylko. Kielecka Oficyna Wydawnicza ,, MAC”, 1996

2. Demel G., Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola. Warszawa 1978.

3. Emiluta – Rozya D., Wspomaganie rozwoju mowy dziecka w wieku przedszkolnym. Warszawa 1994

4. Kania J., Ćwiczenia usprawniające motorykę narządów mowy. W: Szkoła Specjalna 1972, z. 2.

5. Kozłowska E., Kurowska M., Kozyra A., Soból A., Zabawa i nauka w grupie. Warszawa 2006

6. Łada – Grodzicka A., ABC... Program wychowania przedszkolnego XXI wieku. Warszawa 2000

7. Materiały szkoleniowe z warsztatów metodycznych 

,, Wykorzystanie logorytmiki w pracy z dziećmi e wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym” opracowane przez Tkaczow. J., CEN Suwałki 2008

8. Sprawka R., Graban J., Logorytmiczne zabawy grupowe dla dzieci. Gdańsk 2005

9. Janusz Tkaczow : ,,Wykorzystanie logorytmiki w pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym”- materiały warsztatowe CEN w Suwałkach- 2008r.

10. Jutrzyna E., 2005, Wykorzystanie muzyki w terapii logopedycznej, [w:] L. Huryło, M. Zaorska (red.), Wspomaganie rozwoju i edukacji dziecka z zaburzeniami mowy, Olsztyn

11. Kilińska- Ewertowska E., 1993, Badania nad zastosowaniem ćwiczeń muzyczno-ruchowych w rehabilitacji dzieci z zaburzeniami mowy, Gdańsk

12. Kilińska- Ewertowska E., 1993, Ćwiczenia logorytmiczne, Gdańsk

13. Kilińska- Ewertowska E., 1987, Logorytmika, Lublin

14. Rozentalowa A., 1971, O logorytmice, Logopedia Nr 10, Lublin

15. Stadnicki A., 1987, Logorytmika i choreorytmika, WarszawaWalencik- Topiłko A., 2000,Wykorzystanie elementów rytmiki w terapii logopedycznej, [w:] B. Ostrowska (red.),

16. Rytmika w kztałceniu muzyków, aktorów, tancerzy i w rehabilitacji, Łódź

17. Walencik-Topiłko A., 2004, Śpiew w profilaktyce logopedycznej, [w:] Sztuka w edukacji i terapii, M. Knapik i W.A. Sacher (red.), Kraków

18. Billewicz G. i Zioło B. „Kwestionariusz badania mowy  dla dzieci młodszych  ( od 2 lat) ” 2000

XI.   ZAŁĄCZNIKI

1. Arkusz obserwacji dziecka
2. Zestawy ćwiczeń logorytmicznych dostosowanych do różnego wieku dzieci
3. Przykładowe scenariusze zajęć logorytmicznych

---

[1] Janusz Tkaczow : ,,Wykorzystanie logorytmiki w pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym”- materiały warsztatowe CEN w Suwałkach- 2008r.

[2] Tamże